Osmanlı maarifinde ilk örnekleri II. Mahmut döneminin sonlarında görülmeye başlanan rüşdiye mektepleri zamanla devletin geniş bir sahasına yayılmıştır. Dolayısıyla rüşdiye mektepleri Osmanlı Devleti’nin eğitim hayatında önemli bir işlev görmüştür. Bu çalışma, Osmanlı Devleti’nin Balkan coğrafyasında küçük bir yerleşim birimi olan Gostivar kasabasında, toplum devlet işbirliğiyle açılmış olan rüşdiye mektebinin tarihi serüveninin incelenmesini amaçlamaktadır. Bu çerçevede okulun açılışı, mektebin yıllar içinde harap hale gelmesi nedeniyle yeniden inşası ve kısa bir süre sonra yaşanan yangın konularının yanında mektepteki devamsızlık nedenleri ve akademik başarı düzeyleri incelenmiştir. Ayrıca 1912-1913 yıllarında yaşanan ve bölge için yıkıcı bir etkiye sahip olan Balkan Savaşlarının Gostivar Rüşdiyesi üzerindeki etkileri irdelenmiştir. Çalışma nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Makalede Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Fonlarında bulunan Gostivar Rüşdiyesi ile ilgili belgeler değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda Gostivar Rüşdiyesinin açılış sürecinde yöre ahalisinin etkinliğinin yanında yeni bir eğitim kurumunun açılması konusundaki istekli ve heyecanlı hali görülmüştür. Ayrıca mektebin harap olması sonrasında yeniden inşası sürecinde gereken masrafın büyük bir kısmının yöre ahalisi tarafından karşılanması rüşdiye mektebinin Gostivar ahalisi tarafından benimsenen bir kurum olduğunu göstermektedir. Rüşdiyenin diğer sınıflarına kıyasla birinci sınıfındaki başarı durumu daha düşük gerçekleşmiştir. Talebelerin devamsızlıklarının altında yatan temel etkenin, talebelerin başka bir işte çalışma mecburiyeti olduğu tespit edilmiştir. Gostivar Rüştiyesinde 1909 yılında yaşanan yangın tabii olarak eğitim öğretim faaliyetlerini aksatmıştır. Ancak eğitim öğretimi aksatan tek engel bu olmamıştır. Nitekim Balkan Savaşları sonrasında bölgenin Osmanlı Devleti’nden ayrılması üzerine genel bir temayül olarak muallimlerin Anadolu’ya tayinlerinin yapılması Gostivar Rüşdiyesindeki eğitim faaliyetlerini olumsuz etkilemiştir.

Rushdiye schools, the first examples of which began to be seen in the Ottoman education at the end of the reign of Mahmut the Second, spread over a wide area of the state over time. Therefore, rushdiye schools played an important role in the educational life of the Ottoman Empire. This study aims to examine the historical adventure of the rushdiye school, which was opened with the cooperation of the community and state in Gostivar Town, which is a small settlement in the Balkan geography of the Ottoman Empire. In this context, besides the opening of the school, the reconstruction of the school due to its devastation over the years, and the fire that took place after a short time, the reasons for absenteeism and academic achievement levels in the school were examined. In addition, the effects of the Balkan Wars, which took place in 1912-1913 and had a devastating effect for the region, on the Gostivar rushdiye were examined. The research was carried out within the framework of document analysis, one of the qualitative research methods. In the article, the documents related to the Gostivar rushdiye in the Presidency of The Republic of Turkey, Dırectorate Of State Archives Ottoman Archives Funds were evaluated. As a result of the research, the enthusiasm and excitement of the local people for the opening of a new educational institution, as well as the effectiveness of the opening process of the Gostivar rushdiye, were also seen. In addition, the fact that a large part of the cost of the rebuilding process after the devastation of the school was paid by the local people shows that the rushdiye school is an institution adopted by the people of Gostivar. Compared to other rushdiye classes, the success rate was lower in the first grade. It has been seen that the main reason for absenteeism in school is the obligation of students to work in another job. In 1909, a fire at the Gostivar rushdiye, of course, disrupted educational activities. However, this was not the only obstacle that disrupted education. As a matter of fact, the appointment of teachers to Anatolia as a general tendency after the separation of the region from the Ottoman Empire after the Balkan Wars negatively affected the educational activities in Gostivar rushdiye.