Kırgız Motiflerinin Sembolik Açıdan İncelenmesi Ve Sınıflandırılması

Author:

Number of pages:
637-658
Language:
Year-Number:
2015-Volume 10 Issue 4

Motifler, somut kültürün nesneleridir ve etnik bir grubun mevcudiyetini gösterir. Kırgız motifleri tarihsel alanda yavaş yavaş gelişerek belli geleneksel unsurların da yardımıyla süsleyici kavrama dönüşmüştür. Bunlar, Kırgız kimliğinin ve kültürünün bütün varyantlarını ve biçimlerini temsil eder. Bundan dolayı, motifler üzerinde doyurucu bir araştırma yapmak için, metot olarak onları anlam boyutuyla ve sembolik açıdan incelemek gerekir. Kaynaklara göre, Tagar kültürünün yaratıcıları olan Dinlinder ve Gegunlar (Kırgızlar), Taştık kültürünün taşıyıcıları idi. Bu çerçevede, biz Yenisey Kırgızlarının kültürü ile hem kültür tarihi hem de etnogenetik ilişkiler yönünden Taştık kültürüne bağlanan modern Kırgız motiflerinin kökenlerini belirlemeye çalıştık. Böylece, bu çalışmanın konusu her türlü eşyalar ve nesnelerdeki (mimari anıtlar, kaplar, giyecek ve seramik parçaları vs.) süsleyici motiflerdir. Ancak üzerinde süsleyici motifler en çok bulunan el sanatı ürünleri: sayma, tuş kiyiz (iğne oyacılığı, özellikle ev içindeki duvarları süslemek için belli kumaşların üzerine motif işlenmiş ürünler), şırdak (keçeden yapılan dekoratif halı) ve giyecekler. Bugün Kırgız motifleri, kültürler arası araştırmalardan kaynaklanmış olup ortak iletişim aracı statüsü kazanmıştır. Motiflerin semiyotik etkisi, evrensel moda ve tasarımın modern dünyasında iletişimin sözlü olmayan aracı olarak ortaya çıkmaktadır. Desen ve el sanatında motiflerin kullanılması çok sayıdaki anlamları temsil etmekte olup motiflerin sayısı her geçen gün artmaktadır. Bu nedenle desen ve motiflerdeki unsurları incelemek bu araştırmanın ana amaçlarındandır. Çünkü, Kırgız motiflerinin semantiği (anlam yükü), Kırgız etnografyasının en önemli konusu olmakla beraber, üzerinde pek fazla inceleme yapılmamıştır. Kırgız motifleri, Kırgız kültüründe önemli bir değere sahiptir ve ileride Kırgız kültürünün değerlerini araştırmada yeni perspektiflere ufuk açacaktır. Kırgız motifleri ve desenlerindeki semantik yapıları algılamak birçok bileşenler tarafından etkilenir. Onların birçoğu Kırgız yurdunun doğasını, hayvanlarını, bitkilerini, vb. temsil eder. Bu sembolleri şifreleme ve/veya deşifre etme ilkeleri, onların süs ve pratik faydacı bilgileri ethnostun zihniyetinde bulunan farklılıklar tarafından oluşturulur. Böylece, semboller, motifler ve desenlerin kültür yaratma doğası ortaya çıkar. Çünkü, bir birey toplumu ya da çevreyi işaretler ve semboller yoluyla algılar. Motiflerin yorumlanması ile ilgili sorunları ortaya çıkarmak amacıyla, biz süslü-resimli motiflerin semantiğine başvurduk. Bu, Kırgızların dünya görüşündeki evrensel, dinî ve yerel kesimlerin belirlenmesine katkı sağlar. Türk halklarının çeşitli el sanatlarına yansıyan motiflerdeki benzerlikler, onların aynı köke ve kültürel değere sahip olduğunu kanıtlar. Özellikle, Türk el sanatlarınd karşılaşılan bu benzerlikler, hayvan ve bitki motifleri ile temsil edilir. Örneğin, Kırgız ve Türk motiflerinde koç boynuzu, gül küpe, sıçan dişi, üzüm, kedi izi, tavuk ayağı gibi motif benzerlikleri görülür. Bazı Kırgız motif örneklerinde bir değil, birkaç motiften oluşan kompozisyonlar da görmek mümkündür. Bu tür motifler, gerçek bir olayı hikaye edebilir. Kırgız motifleri, kökenlerine göre, genel olarak dört ana gruba ayrılır ve sınıflandırılır: 1) Zoomorfik kökenli motifler: “kochkor müyüz” (koç boynuzu), “arkhar müyüz” (yabani koç boynuzu), “bugu müyüz” (geyik boynuzu), “it kuyruk” (köpek kuyruğu), “jylan” (yılan), “bürküt” (kartal), “ak kuu” (kuğu), “kochkor bashy” (koç başı), “arkhar bashy” (yabani koç başı), “uy müyüz” (sığır boynuzu), “too teke” (dağ keçisi), “kögüçkön” (güvercin), “it sürüsü” (pack of dogs), “altyn bürküt” (altın kartal), “kyrgool” (sülün), teke müyüz (keçi boynuzu), “jolbors” (kaplan), “karga tyrmak” (karga pençesi), “chychkan izi” (sıçan izi), vb. 2) Bitkileri temsil eden motifler: “anar” (nar), “balatı” (köknar ağacı), “joogazyn” (lale), “jüzüm” (üzüm), “kyrgak” (kozalak), “baychechekey” (çuha çiçeği), “kyrk shak

Keywords


Kyrgyz patterns and ornaments as an object of tangible culture depicts all the features of the existence of the ethnic group. Kyrgyz ornament represents Kyrgyz identity and culture in all its varieties and forms, which was ritualized by embodying the creative identity for the ethnic group and evolving it in the historic space by means of definite ritual elements transformed into a decorative concept. Therefore it is necessary to use symbolic analysis as a method for effective research on the ornaments in the frameworks of semantic dimension of the ornaments. According to reviewed scientific and academic literature, the creators of Tagar culture, i.e. the dinlins and the geguns (the Kyrgyzs) were the bearers of Tashtyk culture. Within the frames of the provisions of this hypothesis, we tried to single out the origins of modern Kyrgyz pattern and ornament, referring to Tashtyk culture that had both culturally historic and ethno genetic ties with the culture of the Kyrgyzs from Enisey. Thus, the subject matter of the present study is ornamental patterns on different kinds of items like: architectural monuments, utensils, needle work products, clothes, ceramic items, etc. However, the most frequently used objects on which patterns and ornaments are often seen or decorated with are: saima and tush kiyiz (needle works, embroidery in satin stitch or a Bulgarian cross stitch), which usually decorate the interior walls of the dwelling: shyrdak (decorated carpet, made of felt); and clothes. Today Kyrgyz patterns and ornaments have acquired the status of a medium communication instrument due to cross-cultural studies. Semiotic influence of ornamental patterns is represented as a means of non-verbal communication in the modern world of globalized fashion and design, which use the elements of these ornamental patterns. It means that any pattern and/or ornament, or its element is not a subject of language barrier. The use of patterns and ornaments in applied art is increasing along with their representation by images and signs which maintain a great variety of meanings. They influence on the subconscious mind rather than on the rational consciousness of a human being. The symbolism of colors found in ornaments is also of a great importance. Therefore providing the knowledge of the specifics of interpretation of various elements of patterns is one of the main goals of this study as the issue of the semantics of Kyrgyz ornamental patterns has remained one of the topical and scantily explored problems in national ethnography. It has a significant scientific value and opens new perspectives to investigate ethno cultural values of the Kyrgyz culture. The perception of semantic structures in Kyrgyz patterns and ornaments is influenced by many components that are involved in them. Many of them represent the nature of the Kyrgyz land, animals, plants and even human activities that carry certain meanings. The principles of coding and/or decoding of these symbols, their ornamental, utilitarian information are generated by differences in the mentality of the ethnos. Thus, symbols reveal the culture-creating nature of patterns and ornaments, because an i

Keywords

Article Statistics

Number of reads 1,796
Number of downloads 443

Share

Journal of Turkish Studies
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.