Hasan Rızâyî ve Kân-I Ma'ânî İsimli Manzum Sözlüğü

Author:

Number of pages:
2939-2992
Language:
Year-Number:
2012-Volume 7 Issue 4-II

Türk Edebiyatı sahasında Arapça, Farsça ve Türkçe sözlüklerin varlığı bilinmektedir. Bununla birlikte Eski Türk Edebiyatı içerisinde incelenebilecek manzum sözlükler de bu edebiyatta hiç de azımsanmayacak bir yere sahiptir. Türkiye kütüphanelerinde ve yurtdışındaki kütüphanelerde günyüzüne çıkmayı ve araştırılmayı bekleyen onlarca manzum sözlük bulunmaktadır. Bu sözlükleri tanıtır nitelikte birçok makale, tez gibi akademik yazılar da kaleme alınmaktadır. Her ne kadar istenilen seviyede olmasa da bu alanda yapılan çalışmalar umut vericidir. Anadolu'da yazılan ilk manzum Türkçe-Farsça sözlük olarak kabul edilen Hüsâm b. Hasan el-Konevî (öl. 1399)'nin Tuhfe-i Hüsâmî isimli sözlüğünü Tuhfe-i Şahidî ve Tuhfe-i Vehbî gibi önemli izler bırakan eserler izlemiş ve manzum sözlükçülük Osmanlı toplumunda önemli tesirler bırakmıştır. Kur'an-ı Kerim'de ve hadislerde geçen, anlamları tam olarak anlaşılamayan “garip” kelimelerin ve Mevlana'nın Mesnevi'sindeki -bilhassa- Farsça kelimelerin anlaşılmasını ve ezberlenmesini kolaylaştırmak gibi amaçlara yönelik olarak hazırlanan manzum sözlükler, sıbyan mekteplerinde ders kitabı olarak okutulmuştur. Bu sözlüklerden biri de XVII. Yüzyıl şairlerinden Hasan Rızâyî'nin 1069 / 1659 yılında Farsça-Türkçe olarak kaleme aldığı Kân-ı Ma'ânî isimli eseridir. Bu eserin en önemli özelliği Türk edebiyatında ilk Farsça-Türkçe alfabetik manzum sözlük olmasıdır. Türk dili ve edebiyatına önemli katkılar sağlayacağını düşündüğümüz bu sözlük, taradığımız diğer manzum sözlüklerde bulunmayan Farsça ve arkaik kelimeleri de içerir. Bu çalışmada XVII. Yüzyıl şairlerinden Hasan Rızâyî hakkında bilgi verilmiş ve Türkçe-Farsça manzum bir sözlük olan Kân-ı Ma'ânî isimli eserinin transkripsiyonlu metni verilmiştir.

Keywords


Turkish literature in Arabic, Persian and Turkish dictionaries are known to exist. Verse, however, be studied in Old Turkish Literature dictionaries, a considerable number of these has a place in literature. Libraries in Turkey and abroad and remains to be investigated dozens of libraries to go reconstruct the glossary is written in verse. It introduces the character dictionaries in many articles, theses are written in academic articles such as. Although the studies in this area are promising, but not at the desired level. Post Anatolia Turkish-Persian dictionary regarded as the first verse of Hüsâm b. Hasan el-Konevî (death 1399) Tuhfe-i Hüsâmî offline dictionary Tuhfe-i Şahidî and Tuhfe-i Vehbî with tracks such as lexicography works in verse, followed and left significant effects in the Ottoman society. Poetical dictionaries prepared to ease the strange words mentioned in Koran and hadiths, whose meanings cannot be understood exactly and in Mevlana's Masnavi, in particular Persian words to be understood and learnt by heart, were taught at Ottoman Primary School as a course book. One of these dictionaries is Kan-ı Ma'ani written by the 17. century-poet Hasan Rızayi in Persian-Turkish. The dictionary we consider to contribute remarkably to turkish philology includes Persian and archaic words, not available in other poetical dictionaries we have gone through. In our study, we gave information as to Hasan Rızayi and the transcripted essay of his work named Kan-ı Ma'ani.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 604
Number of downloads 358

Share

Journal of Turkish Studies
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.