18. ve 19. asırda iktisadi düşünce, şair ve düşünürlerin siyasi, felsefi, dini ve ahlaki düşünceler ile parelellikler arz etmektedir. Azadi ve Mahtumkulu’nun eserlerinde ki iktisadi düşünce; onların sosyal, siyasi, geleneksel düşüncelerinden ve dünya görüşlerinden ayırt etmek zordur. Bu düşünürlerin görüşlerini ve iktisadi düşüncelerini değerlendirdiğimiz bu çalışma da: 18. asırda Türkmenistan’daki sosya-ekonomik durum. Azadi’nin “Vaaz-ı Azad” eserinde ki iktisadi görüşler ve Mahtumkulu’nun sosyo-ekonomik görüşlerine yer verilmektedir. Çalışmada Azadi ve Mahtumkulu’nun sosyo– ekonomik düşünceleri incelenirken ileri sürülen düşüncelerin ütopik olmadığı bunların Osmanlı Devleti’ndeki uygulaması, örtüşen yönleri ve ıslahat yönünde öne sürülen düşünceler ele alınmaktadır. Özellikle bu çalışmada iktisadi düşüncelerin progresif tarafının üzerinde durulmakta ve Azadi ile Mahtumkulu’nun görüşlerinin tarihi sınırlılığı belirtilmektedir. 18. asrın Türkmen düşünürlerinin başında Azadi ve Mahtumkulu gelmektedir. Bu iki şahsiyet zamanın problemlerini teşhis etmişler ve eserlerinde çözüm önerilerinde bulunmuşlardır. Mahtumkulu, sadece şair ve düşünür değil, aynı zamanda büyük toplum adamıdır. (Birliktelik ve adalet çizgisinde olmak, doğruluktan ayrılmamak insanların kriteri olmalıdır der, ve Türkmen boylarının birleşerek adaletli hükümdarın yönetimi altında özerk devletin kurulmasına dikkat çeker. Ülkenin ekonomik açıdan güçlü olması, sosyal haksızlığın yok edilmesi, insanlar arasında iyi insani ilişkilerin sağlanması gibi problemler daha önce babası Azadi’nin Vaaz-ı Azad eserinde işlenmişti. Fakat, Mahtumkulu’nun eserinde bu problemler daha net bir şekilde şekillenmiş ve geliştirilmiştir. 19. asır Türkmen edebiyatının önde gelen temsilcileri Mahtumkulu’yu öğretmenleri olarak kabul etmişlerdir. Özellikle, Seydi, Zelili, Kemine, Mollanepes gibi Mahtumkulu’nun birçok diğer muakkiplerinin sanatında etkisi güçlüdür.

For Turkmen people in 18th Century, unity, socio-economic thought of society and formation of literary’s language are needed. In this century socio-economic thought of society is begun to talk by poet and thinker by unifying with philosophy, religion and ethics. It is difficult to differ each other between philosophy, religion, ethics and socio-economic thought of Azadi and Mahtumkulu. This study analyzes the socio-economic thought of Azadi and Mahtumkulu in 18th Century. We focused; Case of socio-economic thought of Turkmen people in 18th Century, Azadi’s vagz-I Azad work that contains economic thought, and Mahtumkulu’s socio-economic thought In this study especially we emphasized that Azadi and Mahtumkulu’s thought are not dream. In addition these thought are similar with ottoman’s reforms. Socio-economic thought of Azadi and Mahtumkulu are accepted as progressive in Turkmen people. Azadi and Mahtumkulu identified the problem and presented its cure. Mahtumkulu is not only poet and thinker he is also guide of his people. He desires goodness for people’s future, such as there should be helping each other, equity and honesty among people, union of Turkmen tribe, Turkmen state under equitable sovereign, high level of per capita income, economic growth and development, removing the unfairness among people etc. Although Azadi just tried to show the way for solution of these problem on Vaaz-ı Azad, Mahtumkulu worked for solution in detail, as well.